تفاوت‌های بیت و بایت در محاسبه سرعت اینترنت
با توسعه زیرساخت‌های اینترنتی در کشور، امروزه شاهد افزایش سطح دسترسی افراد و قشرهای مختلف جامعه ایران به این شبکه جهانی هستیم و با توجه به واژگان و اصطلاحاتی که در دنیای مجازی در زمان اتصال به اینترنت رایج است، معمولاً ابهامات و پرسش‌های بسیاری در اذهان عموم کاربران در مورد چگونگی محاسبه سرعت واقعی اینترنت و اصلاحاتی از قبیل کیلو بایت، کیلو بیت و ضریب اشتراک به‌وجود می‌آید.
در این مقاله تلاش شده است با استفاده از ساده‌ترین عبارت‌ها، پاسخ مناسب و درخوری برای همه این ابهامات ارائه شود.
سرعت واقعی استفاده از اینترنت، سو تفاهمی بزرگ!
در آغاز رایج‌ترین مفهومی که بیشتر کاربران درباره آن اغلب دچار اشتباه میشوند،یعنی سرعت اتصال به اینترنت و چگونگی محاسبه میزان آن توضیح داده می‌شود.
در بیشتر موارد برداشتی که از سرعت واقعی اینترنت توسط کاربران وجود دارد، همان سرعتی است که شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی (ISP) با واحد کیلو بیت در ثانیه (Kbps) اقدام به نام‌گذاری و فروش سرویس اینترنت به مشترکین خود می‌کنند.
هنگامی که مشترک درخواست خود برای اشتراک یک خط اینترنت پرسرعت را به شرکت سرویس‌دهنده اینترنت ارائه می‌کند، شرکت خدمات‌دهنده به عنوان کاربر حقیقی یا حقوقی (کاربران خانگی یا شرکت و سازمان) بر حسب میزان و متناسب با حجم استفاده، سرویس‌های متفاوتی را با سرعتهای ۱٢۸، ٢۵٦، ۵۱٢ و … با واحد سنجش کیلو بیت در ثانیه به ایشان پیشنهاد می‌کند.
توجه به این نکته ضروری‌ست که واحد سرعت این سرویس‌ها، کیلو بیت در ثانیه (Kilo bit per second)، است که کلمه بیت در آن با حرف b کوچک انگلیسی مشخص شده و به صورت Kbps (کیلو بیت در ثانیه) نمایش داده می‌شود.
در مقابل این واحد، واحد دیگری با نام کیلو بایت در ثانیه وجود دارد (Kilo Byte per Second) که کلمه بایت آن با حرف B بزرگ انگلیسی در واحد KBps (کیلو بایت در ثانیه) مشخص می‌شود و معمولاً در زمان دانلود و دریافت فایل از اینترنت قابل مشاهده است. (هر Kb معادل 1024b و هر KB معادل 1024B است.)
با توجه به این که هر ۱ بایت (۱ Byte) اطلاعات از ۸ بیت (۸ Bit)تشکیل شده است، هر یک از سرعتهای ارائه شده توسط شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنتی به مشترکین در زمان استفاده باید به ۸ تقسیم شود تا به سرعتی تبدیل شود که در زمان دانلود (Download) فایل‌ها از اینترنت توسط کاربر قابل مشاهده است.
به‌عبارت دیگر کاربران اینترنت در دنیای مجازی اغلب سرعت اتصال خود را در نرم‌افزارهای مختلف (نرم‌افزارهای مدیریت دانلود و سنجش سرعت اینترنت) بر حسب کیلوبایت در ثانیه و به شکل KBps (کیلو بایت در ثانیه) مشاهده می‌کنند و این موضوع ممکن است برای ایشان این سوتفاهم را به‌وجود بیاورد که به عنوان مثال وقتی سرعت اینترنت ۱٢۸Kbps (یک‌صد و بیست و هشت کیلو بیت در ثانیه) است، چرا در طول زمان اتصال، نرم افزار مورد نظر سرعت اینترنت را به صورت ۱۶KBps (شانزده کیلو بایت در ثانیه) نمایش می‌دهد!؟
برای سایر سرویس‌های اینترنتی نیز کافی است که عدد مربوط به سرعت سرویس با واحد Kbps (کیلو بیت در ثانیه) که شرکت‌های ارائه کننده خدمات اینترنتی از آن در نام گذاری سرویس‌های خود استفاده می‌کنند، به عدد ۸ تقسیم شود تا سرعت سرویس در واحد KBps (کیلو بایت در ثانیه) محاسبه شود و سرعت دریافتی کاربر برحسب این واحد قابل مشاهده باشد.
برای مثال: سرعتهای نمایش داده شده در زمان دریافت فایل از اینترنت برای سرویس‌های ٢۵٦Kbps و ۵۱٢Kbps (دویست و پنجاه و شش و پانصد و دوازده کیلو بیت در ثانیه) به ترتیب ٣٢KBps و ۶۴KBps (سی و دو و شصت و چهار کیلو بایت در ثانیه) است.
با توجه به تحقیقی که از تعدادی از مشترکین سرویس اینترنتی ۱٢۸Kbps (یک‌صد و بیست و هشت کیلوبیت در ثانیه) به عمل آمده، نتایج زیر در مورد آگاهی از سرعت واقعی اینترنت حاصل شده است:
نکته جالب توجه این است که تنها ۱٠ درصد از مشترکین درباره واحد صحیح سرعت سرویس اینترنتی خود اطلاع داشتند!
۳۵ درصد از پرسش شوندگان به اشتباه واحد سرعت سرویس خود را کیلو بایت در ثانیه (KBps) می‌پنداشته‌اند.
٢۵ درصد هیچ اطلاعی از معنی و مفهوم واحدهای سرعت اینترنت مانند Kbps (کیلو بیت در ثانیه) و KBps (کیلو بایت در ثانیه) نداشته‌اند.
۳٠ درصد دیگر نیز هیچ پاسخی برای این پرسش نداشته‌اند.
سرویس اشتراکی یا اختصاصی، مسأله این است!
نکته‌ی بسیار مهم دیگری که اکثر کاربران و مشترکین قبل و بعد از تهیه اشتراک اینترنتی نسبت به آن توجه چندانی ندارند، بحث اشتراکی و اختصاصی بودن سرویس‌های اینترنتی است.
به‌طور کلی سرویس‌های اینترنتی به دو دسته اشتراکی (Shared) و اختصاصی (Dedicated) تقسیم میشوند که کاربران حقیقی و حقوقی (کاربران خانگی یا شرکت‌ها و سازمان‌ها) بر حسب نوع نیاز و میزان استفاده خود، می‌توانند هر یک از این سرویس‌ها را با سرعتهای متفاوت دریافت و بر اساس اشتراکی و اختصاصی بودن آن به شکل متفاوتی استفاده کنند.
با توجه به مصوبه ۱۵٢ کمیسیون سازمان تنظیم مقررات رادیویی که نهاد متولی و ناظر بر اینترنت در کشور است، کلیه شرکت‌های اینترنتی موظف هستند که سرویس‌های اشتراکی خود را با ضریب ۱ به ۸ و سرویس‌های اختصاصی خود را با ضریب ۱ به ۱ میان کاربران به اشتراک بگذارند.
این بدان معناست که زمانی که یک مشترک خانگی سرویس اشتراکی ۱٢۸Kbps (یک‌صد و بیست و هشت کیلو بیت در ثانیه) از شرکت خدمات‌دهنده اینترنتی خود دریافت می‌کند، پهنای باند این سرویس با توجه به ماهیت اشتراکی بودن آن، حداکثر با ۸ کاربر دیگر به اشتراک گذاشته شده و سرعت استفاده از سرویس این مشترک در ساعات پر مصرف ممکن است تا یک هشتم سرعت اولیه سرویس کاهش یافته و به ۱۶Kbps (شانزده کیلو بیت در ثانیه) برسد.
البته گفتنی‌ست که اکثر سرویس‌دهنده‌های اینترنتی با توجه به لزوم افزایش رضایت مشترکین اصل خود را بر این گذاشته‌اند که سرویس‌های اشتراکی را نیز همچون سرویس‌های اختصاصی به مشترکین ارائه کنند.
ضریب به اشتراک‌گذاری سرویس‌های اینترنتی اختصاصی که با توجه به هزینه متفاوت و تعداد بیشتر کاربران استفاده‌کننده از سرویس اغلب توسط شرکت‌ها و سازمان‌ها از آن‌ها استفاده می‌شود، به‌صورت یک‌به‌یک است و این بدان معناست که سرعت و پهنای باند سرویس پیاده شده تنها به یک مشترک به‌صورت اختصاصی تعلق می‌گیرد و با سایر مشترکین به اشتراک گذاشته نمی‌شود. به‌عبارت دیگر دارنده یک اشتراک ۱٢۸Kbps (یک‌صد و بیست و هشت کیلو بیت در ثانیه) که به‌صورت اختصاصی خریداری شده باشد، در طول ٢۴ ساعت شبانه‌روز می‌تواند با همان سرعت ۱٢۸Kbps (یک‌صد و بیست و هشت کیلو بیت در ثانیه) از سرویس اینترنت خود بهره‌مند شود.
این نکته مهم، موضوعی‌ست که اکثر کاربران اینترنت با وجود بندی که در قرارداد سرویس اینترنت به روشنی به آن اشاره کرده است، توجهی به آن ندارند و انتظار دارند همواره در طول تمامی ساعات شبانه روز (حتا در ساعات اوج مصرف که استفاده از اینترنت به شدت افزایش یافته و حداکثر پهنای باند توسط کاربران مورد استفاده قرار می‌گیرد) با سرعتی مطابق با سرعت اولیه سرویس خود از اینترنت بهره‌مند شوند.
با توجه به توضیح‌های یاد شده در بالا این تصور، تصور دقیقی نیست و با وجود امکان بالاتر بودن سرعت سرویس از سرعت قراردادی در اکثر ساعات شبانه روز، ممکن است گاهی سرعت شما تا یک هشتم سرعت اسمی سرویس‌تان کاهش داشته باشد. این شرط، بخشی از شرایط سرویس‌های اشتراکی است.
نتیجه‌گیری؛ محاسبه سرعت استفاده از سرویس اینترنت در کشور!
با توجه به مواردی که درباره ضریب اشترک‌گذاری سرویس‌های اینترنتی در کشور و همچنین تفاوت مربوط به واحدهای اینترنتی بیت و بایت در بالا توضیح داده شد،
این امکان وجود دارد که کاربران درباره محاسبه سرعت سرویس خود در واحدهای یاد شده (Bit/Byte) و ضریب اشتراک‌گذاری سرویس دچار سو تفاهم شوند.
از این روی کاربران باید توجه داشته باشند که این دو مورد به‌صورت مجزا برای سرویس‌های اینترنتی در نظر گرفته میشوند و نباید تنها یکی از این موارد برای محاسبه سرعت استفاده از سرویس در نظر گرفته شوند.
نکته تکمیلی؛ موافقت‌نامه سطح خدمات (SLA)
در راستای حفظ کیفیت سرویس‌های اینترنتی از سوی شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در کمیسیون ۱۷۷ خود به صورت مشخص مواردی را معین کرده است که با عنوان موافقت‌نامه سطح خدمات (SLA) از آن یاد می‌شود.
توافق‌نامه سطح خدمات، یک قرارداد دو طرفه بین شرکت خدمات‌دهنده و خدمات‌گیرنده اینترنت است که بر اساس آن پارامترهای کیفیت خدمات توافق شده تضمین می‌شود و همه‌ی شرکت‌های خدمات دهنده اینترنتی در کشور ملزم به اجرای تمامی موارد مندرج در آن هستند. جزییات این توافق‌نامه در سند کمیسیون ۱۷۷ سازمان تنظیم مقررات، با عنوان ضوابط و چارچوب موافقت‌نامه‌های سطح خدمات (SLA) به تفضیل بیان شده است و کاربران می‌توانند در صورت تخطی شرکت خدمات دهنده در ارائه خدمات اینترنت با پارامترهای مشخص شده، درخواست جبران خسارت خود را به شرکت خدمات دهنده اینترنتی ارائه و از طریق سازمان تنظیم مقررات به‌صورت خاص پی‌گیری کنند.
